តោះអានឯកសារ ផែនទីបង្ហាញផ្លូវសម្រាប់ការដឹកនាំប្រទេសឆ្នាំ ២០១៨ដល់២០២៣ ដែលរៀបចំឡើងដោយបណ្ឌិត កែម ឡី

ផែនទីបង្ហាញផ្លូវ សម្រាប់ការដឹកនាំនិងអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេសជាតិ ២០១៨ដល់២០២៣ មាតិកា រចនាសម្ព័ន្ធដឹកនាំនិងគ្រប់គ្រងជាតិ ប្រព័ន្ធសុខាភិបាលកម្ពុជា វិស័យសុខាភិបាល ជាជ្រុងមួយដ៏សំខាន់នៃការអភិវឌ្ឍធនធានមនុស្ស (Social Capital Investment) (សុខភាព អាហារូបត្ថម្ភ និងអប់រំ ជាកត្តាកំណត់ធនធានមនុស្ស) ។ ការរីកចម្រើននៃការកសាង និងដំណើរការមន្ទីរពេទ្យជាតិប្រមាណ៨, ស្រុកប្រតិបត្តិប្រមាណ៩០, មន្ទីរពេទ្យបង្អែក១០៥, មណ្ឌលសុខភាព ១,១៥៩ និងប៉ុស្តិ៍សុខភាព១០៧ និងកម្មវិធីជាតិនានាច្រើន(ស្ថិតសុខាភិបាល២០១៥)។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ស្ថានភាពសុខភាពប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជានៅតែជាបន្ទុកដ៏ធ្ងន់ធ្ងរនៅឡើយដូចជា អត្រាស្លាប់របស់ស្រ្តីជុំវិញសម្រាលកូននៅខ្ពស់ (១៧០ ក្នុងចំណោម១០០.០០០កូនកើតរស់)។ អាត្រាម្តាយស្លាប់ជុំវិញសម្រាលអាចបង្ការបានដោយប្រព័ន្ធសុខាភិបាលដែលមានគុណភាពខ្ពស់ជាពិសេសប្រព័ន្ធបញ្ជូន ប្រព័ន្ធសង្រោះជម្ងឺ និងប្រព័ន្ធការពារមា្តយពេលមានផ្ទៃពោះ។ តែនៅកម្ពុជាអត្រាម្តាយស្លាប់នៅតែខ្ពស់បំផុតបើប្រៀបធៀបជាមួយប្រទេសអភិវឌ្ឍន៏និងប្រទេសឧស្សាហកម្មនានានៅលើសកលលោក។ បើយោងតាមការសិក្សាសុខភាពប្រជាសាស្រ្តនៅឆ្នាំ២០១៤កម្ពុជាមានអត្រាម្តាយស្លាប់ជុំវិញសម្រាលរហូតដល់១៧០នាក់ក្នុងចំណោមកូនកើតរស់១០០,០០០នាក់ តែប្រទេសនៅអឺរ៉ុប អត្រាស្លាប់របស់ម្តាយជុំវិញសម្រាលមានប្រមាណតែពី៣ដល់១០នាក់ប៉ុណ្ណោះក្នុងចំណោមកូនកើតរស់១០០,០០០នាក់ដូចគ្នា។ដូចគ្នានេះដែរបណ្តាប្រទេសអាស៊ាន ជាពិសេសប្រទេសថៃ ម៉ាឡេស៊ី មានអត្រាស្លាប់របស់មាត្រាទាបជាង១០០នាក់ក្នុងចំណោមកូនកើតរស់១០០,០០០នាក់។ តាមពិត ជិវិតម្តាយជុំវិញសម្រាលអាចការពារមិនឲ្យស្លាប់បានដោយគ្រាន់តែទៅពិនិត្យផ្ទៃពោះឲ្យបាន៤ដងក្នុងអំឡុងមានផ្ទៃពោះ និងសម្រាលកូននៅមណ្ឌលសុខភាពឬមន្ទីរពេទ្យបង្អែក។ តែក្រសួងសុខាភិបាលត្រូវពង្រឹងប្រព័ន្ធបញ្ជូនជម្ងឺ និងប្រព័ន្ធសង្រោះជម្ងឺតាមមន្ទីរពេទ្យបង្អែកនានា។ តាមការសិក្សារបស់ក្រសួងសុខាភិបាល (EMOC Study)បានបញ្ជាក់ថា មូលហេតុម្តាយស្លាប់ដោយសារតែ ១. គិតយឺតពេល(មិនបានពិនិត្យផ្ទៃពោះ អកប្បកិរិយាអវិជ្ជមានចំពោះការស្វែងរកការព្យាបាលនិងបង្ការថ្នាំនានា)។ ២.បញ្ជូនយឺត (ប្រព័ន្ធបញ្ជូនជម្ងឺនៅខ្សោយនៅកម្ពុជាជាពិសេសតំបន់ដាច់ស្រយាល និងតំបន់ភ្នំនិងកោះ)។ ៣. សង្រោះយឺត(ម្តាយមកដល់មន្ទីរពេទ្យហើយ តែសមត្ថភាពមន្ទីរពេទ្យ មន្ទីរសង្គោះ និងនិតិវិធីយឺតយ៉ាវពេក)។ មូលហេតុធំបំផុតគឺភាពក្រីក្រនិងខ្វះអាហាររូបត្ថមដែលម្តាយនៅជុំវិញសម្រាលប្រមាណ៥៧% មានភាពស្លេកស្លាំង និងស្រ្តីទូទៅមានភាពស្លេកស្លាំងរហូតដល់៤៤% ។ ភាពក្រីក្រនិងកង្វះអាហាររូបត្ថមគ៏ជាដើមចមក្នុងការនាំឲ្យម្តាយមានភាពស្គម និងសុខភាពមិនល្អ។ អត្រាស្លាប់របស់កុមារក្រោម ៥ឆ្នាំ (៣៨ក្នុង ១.០០០កូនកើតរស់), អត្រារបស់ប្រជាពលរដ្ឋដោយជំងឺ (៨៦,៥% ក្នុង១.០០០នាក់) និងមិនទាន់ឆ្លើយតបទៅសេចក្តីត្រូវការពិតរបស់ស្រ្តី និងកុមារ ក្នុងកម្មវិធីពន្យារកំណើត កម្មវិធីអាហារូបត្ថម្ភ និងកម្មវិធីសុខភាពបន្តពូជតាមផែនការនៅឡើយ។ មន្ទីរពេទ្យកុងត្រាត់ទិញ (Contracting), មូលនិធិសមធម៌(Health Equity Fund-HEF), ការធានារ៉ាប់រងសុខភាពសហគមន៍ (Community-Based Health Insurance-CBHI) និងភ្នាក់ងារប្រតិបត្តិការពិសេស(Special Operating Agency-SOA) មិនអាចកែលំអរគុណភាពសេវាសុខាភិបាលឲ្យឆ្លើយតបទៅនឹងស្តង់ដារដែលអាចឲ្យប្រជាពលរដ្ឋមានទំនុកចិត្ត និងប្រើប្រាស់បាន។ Under-five mortality for the period 0-4 years before the survey (which roughly corresponds to the years 2010-2014) ភាពបាត់បង់ជំនឿលើសេវាសុខាភិបាលពីសាធារណជន និងថ្នាក់ដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ ជាបញ្ហាប្រកាសអាសន្នមួយដែលវិស័យសុខាភិបាល ត្រូវការសង្រោះបន្ទាន់ និងគំនិតផ្តួចផ្តើមយុទ្ធសាស្រ្តថ្មីៗនៅក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំខាងមុខនេះ។ ប្រាក់បៀវត្សរ៍ទាប ក្រមសីលធម៌របស់គ្រូពេទ្យធ្លាក់ចុះ ប្រព័ន្ធសុច្ចរិតភាពខ្សោយ និងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធរូបវន្ត និងអរូបវន្តនៅមានបញ្ហានៅឡើង។ ជាងនេះទៅទៀត វប្បធម៌បុគ្គល និងស្ថាប័នមិនបើកចំហ ការិយាល័យធិបតេយ្យ ពុករលួយ ជាជំងឺសង្គមក្នុងវិស័យនេះ។ ថ្នាក់ដឹកនាំមានទំលាប់មិនល្អ ចាំតែទទួលបញ្ជាពីថ្នាក់លើបានក្លាយជាវប្បធម៌ដែលត្រូវកែប្រែថ្នាក់ដឹកនាំ ឬត្រូវធ្វើការផ្លាស់ប្តូរភាពជាអ្នកដឹកនាំថ្មី។ គុណភាពសេវាសុខាភិបាលសាធារណៈខ្មែរនៅទាបបំផុតបើប្រៀបធៀបមន្ទីរពេទ្យគន្ធបុប្ផា និងប្រៀបធៀបទៅនិងមន្ទីរពេទ្យក្នុងបណ្តាលប្រទេសក្នុងតំបន់។ កត្តាដែលគុណភាពនៅមានកម្រិតទាបដោយសារកត្តា៨យ៉ាង៖ ១.កត្តាថ្នាំពេទ្យ ស្តង់ដាថ្នាំពេទ្យដែលប្រើប្រាស់នៅទាបបើប្រៀបធៀបទៅស្តង់ដាថ្នាំដែលប្រើប្រាស់នៅមន្ទីរពេទ្យគន្ធបុប្ផានៅកម្ពុជា។លើសពីនេះទៅទៀតថ្នាំមួយចំនួនមានភាពស៊ាំខ្ពស់ដូចដែលក្រសួងបានធ្វើសេចក្តីប្រកាសជាញឹកញាប់ និងថ្នាំមួយចំនួនទៀតក្លែងក្លាយដែលបានចរាចរណ៍នៅកម្ពុជា។បន្ថែមពីនេះថ្នាំមួយចំនួនត្រូវក្រសួងប្រមូលត្រឡប់មកវិញដោយសារហួសកាលកំណត់ឲ្យប្រើប្រាស់(ករណីសិក្សាកន្លងមក)។ ២. កត្តាបច្ចេកទេស គ្រូពេទ្យខ្មែរមានជំនាញឯកទេសច្រើនដែលអ្នកខ្លះធ្លាប់ឆ្លងកាត់សកលវិទ្យាល័យនៅប្រទេសបារាំង អាមេរិក អឺរុប និងប្រទេសជឿនលឿនមួយចំនួនមិនចាញ់ប្រទេសជិតខាងទេ។ប៉ុន្តែ ការដាក់ពង្រាយគ្រួពេទ្យមិនបានល្អ គ្រូពេទ្យពូកែបានស្ថិតនៅកកកុញនៅតែមន្ទីរពេទ្យធំៗមួយចំនួននៅទីក្រុង និងទីប្រជុំជន។ ចំណែកមន្ទីរពេទ្យបង្អែកមួយចំនួនទៀតមិនទទួលបានធនធានមនុស្សដូចការចង់បានទេ(គួរមានគោលនយោបាយប្រាក់ខែទេ្វដងសម្រាប់អ្នកធ្វើការនៅជនបទ)។ ៣. កត្តាសម្ភារៈបរិក្ខាពេទ្យ បើទោះបីមានការរីកចម្រើនខ្លះៗក្នុងការបំពាក់ឧបករណ៏ទំនើបៗ តែមន្ទីរពេទ្យមួយចំនួនធំនៅតែមិនមានសមត្ថភាពគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការព្យាបាលជម្ងឺធ្ងន់ៗ ដូចជាជម្ងឺដាច់សរសៃឈាមខួរក្បាល បេះដូង និងជម្ងឺសរសៃឈាមមួយចំនួនទៀត ដែលតម្រូវឲ្យបញ្ជូនមកមន្ទីរពេទ្យនៅភ្នំពេញ និងបណ្តាប្រទេសនានាក្នុងតំបន់។ ៤. កត្តាទំនាក់ទំនង និងអកប្បរិយាពេទ្យ គុណភាពសេវាសុខាភិបាលមិនពឹងផ្អែកតែទៅលើបច្ចេកទេស ថ្នាំនិងសម្ភារៈប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងជំនាញទំនាក់ទំនង ជំនាញអប់រំ និងជំនាញផ្លូវចិត្តរបស់គ្រូពេទ្យ។ សម្តី ភាសារកាយ និងភាពជិតស្និទ្ធិរវាងអ្នកជម្ងឺ ក្រុមគ្រួសារអ្នកជម្ងឺជាមួយពេទ្យជាកត្តាសំខាន់បំផុត ៕